VỀ TÊN GỌI NGHỆ SĨ, CA SĨ, NHẠC SĨ
Hơn mười năm trước, tôi gặp lại hai đàn anh chơi với nhau khi cùng tham gia đội văn nghệ của trường đại học. Một là giảng viên một là học viên khóa trên và là tay trống số 1 và số 2 của trường. Sau khi hàn huyên ôn lại những kỷ niệm, tôi đưa các vi dít cho hai anh. Anh giảng viên xem các và trầm trồ: em giờ thành nghệ sĩ rồi đấy! Ơ, anh em mình vẫn là nghệ sĩ từ xưa mà. Không, em bây giờ khác. Chúng tôi không tiếp tục chủ đề này vì còn rất nhiều chuyện hay hơn để chém gió. Nhưng sau đó, câu “thành nghệ sĩ” vẫn đọng lại trong tôi với một chút ngồ ngộ. Tôi cảm thấy hai đàn anh mình coi nghệ sĩ như một danh hiệu trong khi tôi vẫn nghĩ đó là tên một nghề như bao nghề khác: bác sĩ, kỹ sư, công nhân …
Sau đó ít năm, một cô học trò guitar lớn tuổi có kể hay đi nghe mấy tay guitarist trẻ biểu diễn ở L’Espace: các bạn ý đánh giỏi lắm, được gọi là nghệ sĩ guitar đấy anh. Câu này lập tức gợi lại câu “thành nghệ sĩ” của đàn anh kể trên và tôi bật cười hỏi cô: căn cứ vào đâu để được gọi là nghệ sĩ guitar? Em không biết, thấy các bạn ý khoe thế.
Gần đây, trong một chuyến đi điền dã với nhóm yêu lịch sử, một thành viên là họa sĩ phàn nàn rằng dạo này“ai cũng là họa sĩ được”, như em phải học vỡ mày vỡ mặt. Tôi nói nghề nào cũng có nghiệp dư và chuyên nghiệp chứ. Cô cho rằng phải được đào tạo bài bản mới gọi là chuyên nghiệp. Tôi thấy chúng tôi hiểu khác nhau xa về khái niệm chuyên nghiệp nên không tiếp tục thảo luận.
Ba tình huống kể trên đã làm tôi buộc phải hiểu hầu hết mọi người đều coi nghệ sĩ, nhạc sĩ, họa sĩ như một danh hiệu có điều kiện, không phải cứ khơi khơi mà tự xưng. Trên báo chí không chỉ một lần đã nêu vấn “ai cũng tự xưng là ca sĩ” rồi “ai cũng tự xựng là nghệ sĩ”.
Xin hỏi:
1- Có những tiêu chuẩn nào được quy định ở luật nào và cần được cơ quan nào công nhận để được xưng mình là nghệ sĩ, nhạc sĩ, ca sĩ, họa sĩ?
2- Gọi người hoạt động trong lĩnh vực nghệ thuật nói chung là gì?
3- Một người kiếm sống bằng nghề hát thì gọi họ là gì? Không lẽ gọi là con hát thằng hát?
4- Một người kiếm sống bằng nghề chơi đàn, vẽ tranh, nặn tượng thì gọi họ là gì? Thợ đàn, thợ vẽ chăng?
Xin đừng nói là họ không cần một tên gọi. Bất cứ ai lao động bằng mọi hình hình thức để đáp ứng nhu cầu của người khác đều đáng được trân trọng như nhau. Và dù lao động bằng hình thức nào, mỗi người chúng ta đều phải cho ra một sản phẩm. Tên gọi của nghề nghiệp sẽ gắn liền với sản phẩm của bạn bất kể bạn muốn hay không. Vì thế, nghệ sĩ chỉ đơn giản là người lao động nghệ thuật. Lao động trong chuyên ngành nghệ thuật nào thì sẽ gọi theo đúng sản phẩm của lao động đó. Ca sĩ là người sống bằng nghề hát, họa sĩ là người sống bằng vẽ ... Như mọi nghề khác, có cả nghệ sĩ nghiệp dư và chuyên nghiệp. Có hai cách xác định khái niệm chuyên nghiệp. Một số cho rằng chuyên nghiệp là người được đào tạo nghề bài bản, người khác cho rằng chuyên nghiệp là người sống bằng nghề đó. Có một thực tế là nghệ sĩ được đào tạo chuyên nghiệp nhưng phong cách làm việc và sản phẩm kém thì không được coi trọng bằng nghệ sĩ nghiệp dư làm việc nghiêm túc với sản phẩm đảm bảo.
Có cả những nghệ sĩ tên tuổi cũng phàn nàn gay gắt về chuyện tự xưng nghệ sĩ, ca sĩ.. có đáng làm thế không? Sự gay gắt của họ làm cho tôi có cảm giác họ không thích bị cạnh tranh với những nghệ sĩ giả danh. Hữu xạ tự nhiên hương, hãy tin ở khán giả, thính giả và thị trường giải trí đi. Nếu sản phẩm của mình là chân giá trị thì chẳng có gì phải ngại. Và những sản phẩm kém chất lượng, thiếu chuyên nghiệp, đồ nhái đồ rởm không thể kiếm được chỗ trong thời buổi thừa mứa thông tin ngày nay.
NHẠC SĨ LÀ AI?
Nhân có hai thành viên trong nhóm Facebook Những người Yêu nhạc Cổ điển bình luận dưới một tin rằng:" K Masur là nhạc trưởng, không phải nhạc sĩ", ý bạn ý là nhạc sĩ chỉ là người sáng tác, nghệ sĩ biểu diễn không phải là nhạc sĩ. Đa số dân chúng đều hiểu lầm về nghề nhạc sĩ như thế.
Xin khẳng định nhạc sĩ là những người hoạt động trong lĩnh vực âm nhạc với các chuyên ngành: sáng tác, biểu diễn, lý luận và đào tạo, như vậy có nhạc sĩ sáng tác, nhạc sĩ biểu diễn, nhạc sĩ lý luận và nhạc sĩ đào tạo.
Có hai bằng chứng cho khẳng định của tôi:
1- Wikipedia viết: “Nhạc sĩ (Hán Nôm: 樂士), theo Bách khoa toàn thư Việt Nam, được hiểu là một người hoạt động chuyên nghiệp và nắm vững một ngành nghệ thuật âm nhạc nào đó. Theo Từ điển Tiếng Việt (Nhà xuất bản Đà Nẵng, 1995), định nghĩa nhạc sĩ theo nghĩa hẹp hơn là người chuyên soạn hoặc biểu diễn âm nhạc. Như vậy nhạc sĩ bao gồm tất cả những người hoạt động nghệ thuật âm nhạc như các nhà soạn nhạc (sáng tác giai điệu cho ca khúc), người hòa âm phối khí, nhạc trưởng chỉ huy và nghệ sĩ biểu diễn. Ở Việt Nam, người ta quen coi nhạc sĩ là những người sáng tác âm nhạc, còn nghệ sĩ biểu diễn bằng giọng hát được gọi là ca sĩ, bằng nhạc cụ được gọi là nhạc công.”
Tôi không có Từ điển Tiếng Việt nên không thể chụp ảnh làm chứng. Nhưng chắc chắn trước đây tôi đã từng xem từ điển này và mục từ “nhạc sĩ” cũng giải thích như vậy.
2- Ảnh kèm theo đây là đơn xin gia nhập Hội nhạc sĩ VN. Hội viên hội nhạc sĩ thì đương nhiên là nhạc sĩ rồi. Và dòng "Chuyên ngành: (Sáng tác, lý luận, biểu diễn, đào tạo)." cho thấy chỗ trống để chọn một trong các chuyên ngành: nhạc sĩ sáng tác, nhạc sĩ biểu diễn, nhạc sĩ lý luận và nhạc sĩ đào tạo.
Ví dụ tôi làm đơn này thì sẽ điền vào chỗ trống: biểu diễn, đào tạo. Nếu được gia nhập thì tôi sẽ thành hội viên Hội nhạc sĩ Việt Nam chuyên ngành biểu diễn, đào tạo, tức là tôi là nhạc sĩ biểu diễn, đào tạo đấy.
29/3/2022
Trịnh Minh Cường
Nhận xét
Đăng nhận xét