YO-YO MA, NGHỆ SĨ CELLO THAY ĐỔI THẾ GIỚI BẰNG ÂM NHẠC

 Yo-Yo Ma là một nhạc sĩ rất đặc biệt. Ông được nhiều người thừa nhận là nghệ sĩ cello vĩ đại nhất của thời đại chúng ta với những bản thu âm chạy như tôm tươi và những buổi hòa nhạc cháy vé do những fan ở mọi lứa tuổi. Nhưng điều nổi bật nhất của ông là khả năng sử dụng tài năng của mình để kết nối giữa các dạng người, các quan điểm và sự phân hóa xã hội.

Dù ông chơi cho các nhà lãnh đạo chính trị, dẫn dắt nhóm nhạc trên con đường tơ lụa của mình hay kết hợp âm nhạc và khoa học bằng cách chơi đàn cello sâu dưới lòng đất tại Large Hadron Collider(máy gia tốc hạt lớn của cơ quan nghiên cứu hạt nhân châu Âu), thông điệp âm nhạc của ông luôn rõ ràng. Và như ông đã chứng minh trong những video solo sâu sắc của mình trong đại dịch... nếu âm nhạc chữa lành, Yo-Yo Ma chính là bác sĩ.

Nhiều người sẽ nhận ra nụ cười vui tươi của ông hoặc biết đến ông qua những bản thu âm nhạc Bach huyền thoại – nhưng với một nghệ sĩ như ông luôn có nhiều điều để biết và khám phá. Ngoài ra, ông còn xuất hiện trên Sesame Street – một serie phim hoạt hình đình đám.

Yo-Yo Ma sinh ra ở đâu và gia đình ông thế nào?

Nghệ sĩ cello của chúng ta sinh ra ở Paris vào ngày 7 tháng 10 năm 1955 có cha mẹ là người Trung Quốc. Ngay từ đầu ông đã được bao bọc bởi âm nhạc vì bà mẹ là ca sĩ, ông bố là nghệ sĩ violin, nhà soạn nhạc và giáo sư âm nhạc.

Cha mẹ ông di cư từ Trung Quốc sang Pháp trong Nội chiến Trung Quốc rồi chuyển đến New York khi nghệ sĩ cello trẻ lên bảy.

Yo-Yo bắt đầu chơi violin rồi viola rồi mới học cello khi lên 4. Đúng là thần đồng! Mới 4 tuổi đầu đã dùng qua 3 cây đàn. Khi lên bảy, gia đình Ma chuyển đến New York và ngay sau đó cậu xuất hiện trên truyền hình Mỹ trong một buổi hòa nhạc của Leonard Bernstein. Cùng năm đó cậu đã chơi cho Tổng thống John F. Kennedy.

Yo-Yo học cello tại Trường Âm nhạc Juilliard ở New York trước khi theo học ngành nghệ thuật sau đại học tại Đại học Harvard. Cuối những năm 1970 khi 15 tuổi  Yo-Yo ra album đầu tay của mình và nhanh chóng nhận được một lượng lớn thính giả hâm mộ phong cách và sức hút nghệ thuật của ông.

Năm 1986, khi đang ở đỉnh cao danh vọng của một nghệ sĩ cello trẻ, Yo-Yo xuất hiện trên series truyền hình Sesame Street – không chơi cho một tổng thống mà chơi cho Hoots, một con cú yêu âm nhạc.

Yo-Yo Ma đã chơi cho bao nhiêu Tổng thống Mỹ?

Theo thống kê Yo-Yo Ma đã biểu diễn cho 9 tổng thống Mỹ. Bắt đầu với Tổng thống John F. Kennedy năm 1959 nói trên. Hơn 55 năm sau, năm 2021, ông đã chơi trong lễ nhậm chức của Tổng thống Biden. Buổi biểu diễn của ông cùng với tứ tấu ngôi sao tại lễ nhậm chức của Tổng thống Obama năm 2009 có một sự cố. Ma cùng nghệ sĩ violin Itzhak Perlman, nghệ sĩ piano Gabriela Montero và nghệ sĩ kèn clarinette Anthony McGill sẽ cùng diễn bản   'Air and Simple Gifts' của John Williams. Nhưng  đáng lo ngại là nhiệt độ ngày hôm đó dưới 0 và các nhạc cụ có nguy cơ bị đóng băng không phát được âm thanh nào. Năm 2018, nghệ sĩ  đã chơi cho Tổng thống Trump và các nhà lãnh đạo thế giới khác tại Khải Hoàn Môn ở Paris để đánh dấu 100 năm kết thúc Thế chiến thứ nhất. Nhân dịp đó, ông đã chơi chương  Sarabande sâu lắng của Bach.

Ông nói với Classic FM trong một cuộc phỏng vấn năm 2018: “Chúng ta đang sống trong thời đại mà nhiều thứ dường như bị rạn nứt. “Thiếu vắng những nghị luận  dân sự thực sự mang tính xây dựng… âm nhạc của Bach chắc chắn là nơi hội tụ những người khác nhau và âm nhạc chắc chắn là một điểm hội tụ tuyệt vời để gắn kết mọi người lại với nhau.”

Năm 2006, nghệ sĩ được vinh danh là Sứ giả Hòa bình của Liên hợp quốc – một danh hiệu được Liên hợp quốc trao tặng cho “những cá nhân xuất sắc, được lựa chọn cẩn thận từ các lĩnh vực nghệ thuật, âm nhạc, văn học và thể thao, những người đã đồng lòng tập trung sự chú ý của toàn thế giới vào công việc của Liên Hiệp Quốc.”

Album hay nhất của Yo-Yo Ma là những album nào?

Yo-Yo Ma đã thu âm hơn 120 album và đoạt 19 Grammy - vì vậy, để giới thiệu các album và dự án âm nhạc vĩ đại nhất của ông có rất nhiều lựa chọn. Nghệ sĩ đã thu âm tất cả các bản concerto tuyệt vời cho cello. Ông cũng được đánh giá cao như một nghệ sĩ nhạc thính phòng với đỉnh cao là các bản thu âm các cello sonata của Brahms và các piano trio của Beethoven. Nhưng tất nhiên còn nhiều hơn thế để thưởng tức tài nghệ của ông. Yo-Yo Ma có một trong những nhạc mục chiết trung nhất trong âm nhạc cổ điển. Ông đã biểu diễn và thu âm các kiệt tác thời Baroque trên các nhạc cụ cổ, nhạc bluegrass của Mỹ, các giai điệu truyền thống của Trung Quốc, các bản tango của Argentina, nhạc Brazil cũng như nhạc nền của các bộ phim Ngọa hổ tàng long và Hồi ức của một Geisha.

Nghệ sĩ có mối quan hệ lâu dài và tình bạn âm nhạc với nhà soạn nhạc John Williams danh giá. Ông đã tham gia chơi nhạc nền của John Williams cho bộ phim năm 1997 Seven Years in Tibetan. Vài năm trước đó, nhà soạn nhạc đã viết một cello concerto đề tặng nghệ sĩ ngôi sao. “Qua nhiều năm, chúng tôi đã thành bạn thân và tôi rất vui mỗi khi viết thư cho anh ấy. Với kho vũ khí kỹ thuật và biểu cảm phong phú có sẵn trong con người Yo-Yo, việc lên kế hoạch cho một concerto thực sự là một niềm vui,” nhà soạn nhạc nói.

Yo-Yo Ma là người sáng lập Dự án Con đường Tơ lụa, một sáng kiến âm nhạc và giáo dục nhằm thúc đẩy việc nghiên cứu các truyền thống văn hóa, nghệ thuật và trí tuệ dọc theo Con đường Tơ lụa cổ xưa.

Nhưng trên hết, Yo-Yo Ma sẽ mãi mãi gắn liền với âm nhạc của Johann Sebastian Bach. Ông đã thu âm các Cello Suite của Bach ba lần. Với thính giả chúng ta điều đó thật dễ hiểu vì chúng ta có thể nghe sáu suite đó mỗi ngày, hoặc ít hơn là mỗi tuần, tháng. 

Yo-Yo Ma hiện đang làm gì?

Đối với hoạt động nhân đạo này, bạn luôn có thể chắc chắn hai điều – sẽ luôn có những buổi hòa nhạc chia sẻ âm nhạc hay và các dự án nhằm đưa thế giới đến gần nhau hơn. Nghệ sĩ  thường xuyên lưu diễn vòng quanh thế giới, biểu diễn tại các phòng hòa nhạc lớn và các sự kiện lớn. Dự án hiện tại của ông có tên là Bản chất Chung của Chúng ta và khám phá những nơi mà thiên nhiên, con người và âm nhạc hòa quyện với nhau.

Ông viết: “Văn hóa làm nên con người chúng ta. Đó là cách chúng ta tạo ra niềm tin, sự ngạc nhiên, niềm tin và nơi thuộc về. Văn hóa giúp chúng ta quan tâm lẫn nhau và cho thế giới chúng ta đang sống chung. Nó nhắc nhở chúng ta rằng thiên nhiên là một phần của con người và nó chứa đựng trí tưởng tượng lớn hơn của chúng ta.”

Kyle Macdonald/ Classic Fm 

Trịnh Minh Cường dịch 

Các album của ông trên Spotify:

 https://open.spotify.com/artist/5Dl3HXZjG6ZOWT5cV375lk?si=xV90aHMoTU-LKdAPR5TqcQ