Hôm nay là ngày sinh của Isaac Stern 21/7/1920 – 22/9/2001, một trong những nghệ sĩ violin lỗi lạc nhất mọi thời đại. Sinh ra trong một gia đình Do Thái ở Kremenets, Ba Lan, nay thuộc Ukraine, Stern theo gia đình chuyển đến Mỹ khi mới 14 tháng tuổi. Cả cha mẹ đều là nhạc sĩ, bà mẹ từng học tại Nhạc viện Saint Petersburg. Khi lên sáu Isaac được mẹ dạy chơi piano, khi lên tám chuyển sang chơi violin. Năm 1928, Stern vào học tại Nhạc viện San Francisco đến năm 1931 rồi học một thời gian ngắn ở New York với thầy Louis Persinger. Sau đó Isaac trở lại Nhạc viện San Francisco để học trong 5 năm với Naoum Blinder, concertmaster của Dàn nhạc Giao hưởng San Francisco, người mà ông biết ơn nhiều nhất. Tại buổi công diễn đầu đời vào ngày 18 tháng 2 năm 1936 ở tuổi 15, ông chơi bản Concerto số 3 cho violin của Saint-Saëns cung Xi thứ với Dàn nhạc giao hưởng San Francisco dưới sự chỉ huy của Pierre Monteux.
Năm 1940, Stern bắt đầu biểu diễn cùng nghệ sĩ piano gốc Nga Alexander Zakin và sự hợp tác của họ kéo dài đến năm 1977. Ông được ghi nhận có sự nâng đỡ các nghệ sĩ trẻ. Đó là hai nghệ sĩ cello Yo-Yo Ma và Jian Wang, các nghệ sĩ violin Itzhak Perlman và Pinchas Zukerman. Vào những năm 1960, ông đóng vai trò quan trọng trong việc cứu Carnegie Hall của Thành phố New York khỏi bị phá hủy bằng cách tổ chức Ủy ban Công dân để cứu Carnegie Hall. Sau khi Thành phố New York mua lại Carnegie Hall, tập đoàn Carnegie Hall được thành lập và Stern được chọn làm chủ tịch đầu tiên của nó cho đến khi qua đời. Carnegie Hall sau này đã đặt tên khán phòng chính của nó là Isaac Stern để vinh danh ông. Stern đã đến lưu diễn ở Liên Xô vào năm 1951 và là nghệ sĩ violin Mỹ đầu tiên đến đây. Năm 1967, Stern tuyên bố từ chối quay trở lại Liên Xô đến khi chế độ Xô Viết cho phép các nghệ sĩ ra vào đất nước một cách tự do. Stern đã kết hôn ba lần. Lần đầu vào năm 1948 với nữ diễn viên ballet Nora Kaye và chỉ kéo dài 18 tháng. Lần thứ 2 với Vera Lindenblit (1927–2015) và họ có với nhau ba người con, trong đó có nhạc trưởng Michael. Cuộc hôn nhân của họ kéo dài được 43 năm. Lần thứ ba Stern kết hôn với Linda Reynolds vào năm 1996 và họ có ba con. Stern qua đời ngày 22 tháng 9 năm 2001 vì suy tim tại một bệnh viện ở Manhattan, New York. Là một trong những ngôi sao âm nhạc lớn nhất thời đại của mình, Stern nhận được nhiều danh hiệu cao quý như Huân chương Tự do của Tổng thống Mỹ, sáu giải Grammy, là Quân đoàn Danh dự của nhà nước Pháp.
Cây đàn yêu thích của Stern là cây Ysaÿe Guarnerius do nghệ nhân danh tiếng Giuseppe Guarneri del Gesù chế tác và trước thuộc sở hữu của nghệ sĩ violin điêu luyện Eugène Ysaÿe. Ngoài ra, Stern còn có cây "Kruse-Vormbaum" của Stradivarius(1728), Bergonzi (1733), "Panette" của Guarneri del Gesù (1737), Michele Angelo Bergonzi (1739–1757) và "Arma Senkrah" của Guadagnini (1750), Giovanni Guadagnini (1754), cây copy J. B. Vuillaume của "Panette" Guarneri del Gesu năm 1737 (c.1850), và nguyên của Nicholas I J.B. Vuillaume (1840). Ông cũng sở hữu hai cây của hai nghệ nhân đương đại Samuel Zygmuntowicz và Jago Peternella. Tháng 5 năm 2003, bộ sưu tập violin cùng vĩ và đồ lưu niệm âm nhạc của Stern đã được bán đấu giá qua nhà Tarisio Auctions. Cuộc đấu giá đã lập nhiều kỷ lục thế giới và vào thời điểm đó là cuộc đấu giá violin có doanh thu cao thứ hai mọi thời đại với tổng doanh thu hơn 3,3 triệu USD.
Tôi may mắn có được 6 đĩa vinyl của ông chơi các concerto như một mối duyên. 6 đĩa này thực ra không phải là đĩa quý. Nhưng để sưu tầm được một số đĩa cũ cùng một nghệ sĩ chơi các tác phẩm trải dài khá đủ các thời kỳ âm nhạc không phải là chuyện muốn là được ngay. Khi đi mua đĩa tôi thường chọn theo tác phẩm mình chưa có là tiêu chí đầu tiên, nếu có hai đĩa trở lên cùng tác phẩm tôi mới xem xét chọn nghệ sĩ. Cơ duyên với Stern bắt đầu từ Ts Nguyễn Chí Công, một chuyên gia IT hàng đầu Việt Nam. Tôi gọi ông là thầy Công vì từ khi quen ông đã học được từ ông nhiều điều bổ ích từ những câu chuyện lịch sử, một đam mê của ông. Và ông cũng mê nhạc cổ điển nên ông rất quý tôi, quý đến mức đã nhờ bạn mang từ Mỹ về 2 đĩa để tặng tôi. Cảm ơn thầy rất nhiều! Đó là đĩa Stern kéo Bach và đĩa Mendelssohn - Tchaikovsky. Một thời gian sau tôi đến shop đĩa Đức Hàng Bài để tìm đĩa Beethoven concerto Op.61. Khi đang lục một hàng đĩa thì cô chủ bảo: ở đó không có đĩa cổ điển đâu anh. Nhưng tôi đã thấy một đĩa cổ điển rồi nên cứ tìm nốt hàng đó. Đến gần hết hàng đĩa thì bỗng thấy Op.61 hiện ra như màn ảo thuật, và cũng là Stern kéo. 3 đĩa sau đó tôi mua vào 3 lần hoàn toàn khác nhau và tình cờ đều do Stern kéo.
21/7/2024
Trịnh Minh Cường
Nhận xét
Đăng nhận xét