BIÊN NIÊN SỬ CỦA NHẠC CỔ ĐIỂN CÙNG CÁC SỰ KIỆN LIÊN QUAN

  

Mấy hôm gần đây tôi bỗng tự hỏi: vì sao có biên niên sử các nhà soạn nhạc lại không có biên sử của cả âm nhạc? Tìm từ khóa “chronicle of classical music” chỉ cho kết quả là các cuốn sách và history of classical music quen thuộc. Thôi thì mình tự làm vì tôi rất thích ý tưởng này, thậm chí là ý tưởng hay nhất tôi từng nghĩ ra. Tuy nhiên khi bắt tay vào soạn thì thấy khá “xương”khi chọn tiêu chí. Vừa viết vừa nghĩ tôi chọn hướng đầu tiên là liệt kê các nhà soạn nhạc hàng đầu và một số nhạc sĩ có đóng góp quan trọng ngoài sáng tác và biểu diễn theo hiểu biết của mình cùng các sự kiện phát minh khác có tác động đến đời sống âm nhạc. Nếu không dứt khoát về các nhạc sĩ thì bài này sẽ thành các danh sách các nhà soạn nhạc xuất sắc nhất mọi thời đại rất sẵn trên mạng. Càng viết càng thấy tầm ý tưởng này lớn hơn khả năng của mình. Tuy nhiên nó là một bài test cho chính bản thân. Trước mắt xin chia sẻ thành quả đầu tiên.

THỜI TIỀN SỬ

Các nhà khảo cổ đã tìm thấy một thanh xương đục lỗ khi thổi phát ra các âm có cao độ khác nhau  có niên đại ít nhất 50.000 năm trước.

 THỜI CỔ ĐẠI

Hi Lạp cổ đại

Đàn lyre và tiền thân đầu tiên của đàn lute xuất hiện từ khoảng 3000 năm TCN.  Đàn lute sẽ phát triển thành violin và guitar.

Âm nhạc để tế lễ và giải trí, rất tiếc đã bị thất truyền không còn dấu vết gì. Giọng nam chia  thành ba loại: Netoid – giọng cao có kỹ xảo; Mesoide – giọng trung thường hát hợp xướng;  Iratoide – giọng trầm để diễn bi kịch.

Pythagoras(582–507 TCN) tương truyền đã chia quãng 8 thành 12 đơn vị(sau gọi là nửa cung) và tạo ra Vòng Quãng Năm là công cụ sáng tác quan trọng của các nhà soạn nhạc đời sau.

Thế kỷ 3 TCN đã có đàn organ thủy lực là tiền thân của organ hiện đại.

La Mã cổ đại 

Ba mục tiêu học hát: Voviferarril – luyện mở rộng tầm cữ giọng và phát triển giọng khỏe; Phonasci – phát âm có chất lượng cao(cộng minh giọng); Vocales – luyện cao độ chuẩn với các sắc thái.

 

THỜI TRUNG CỔ ĐẾN NAY

Âm nhạc Công giáo và âm nhạc thế tục song song phát triển.

Đầu tiên âm nhạc Công giáo phỏng theo nhạc đạo Do Thái. Các ca khúc Byzantine là những ca khúc đầu tiên của Công giáo gồm hai loại chính: stichera và canon.

Năm 313 Constantine Đại đế tuyên bố Công giáo và các tôn giáo khác có quyền bình đẳng như nhau. Công giáo được công khai hoạt động và bắt đầu sử dụng tiếng La tinh.

Thế kỷ 4: Trường nhạc đầu tiên – Trường dạy hát Scola Cantorum do giáo hoàng Sylvesster cho mở để đào tạo ca sĩ hợp xướng nhà thờ.

Thế kỷ 6-7 xuất hiện đàn organ hơi của người Byzantine.

Thế kỷ 7: Giáo hoàng Gregoire I xây dựng trường nhạc ở Lateran để dạy nhạc cho trẻ mồ côi. Chương trình đào tạo trong 9 năm.

Năm 590-604: Giáo hoàng Gregoire I xây dựng bộ nhạc lễ  gọi là Thánh ca hợp xướng hay Tố ca Gregoire gồm hai loại: tố ca giai điệu(cantique) tức missa hát và tố ca ngâm đọc(recitatif) tức missa đọc kinh. Tố ca là nhạc đơn điệu là nhạc chỉ có một giai điệu dù có một hai nhiều bè đồng ca, tức là dù ít ca sĩ hay nhiều đều hát giống hệt nhau.

Thế kỷ 9 xuất hiện nhạc đa âm là nhạc có hai bè trở lên cùng hát với hai hoặc nhiều giai điệu khác nhau. Có đa âm dân gian và đa âm học giả với phương pháp đối âm(đối vị).

Thế kỷ 10 Guido xứ Arezzo phát minh ra hệ thống ghi âm bằng nốt với 6 âm Ut, Re, Mi, Fa, Sol, La trên khuông nhạc 5 dòng kẻ.

Năm 1098 Hildegard xứ Bingen ra đời sẽ là nhà soạn nhạc sớm nhất có sáng tác vẫn còn tồn tại đến nay.

Thế kỷ 11-13 xuất hiện đàn Vielle ở Pháp được coi là một tiền thân của violin.

Năm 1450 J. Guttenberg phát minh ra máy in.

Năm 1492 C. Colombus tìm ra châu Mỹ

Thế kỷ 16

Xuất hiện thể loại cantata và oratorio

Những biến khúc đầu tiên được xuất bản là tập Los seys libros del delphín (Sáu cuốn sách của cá heo) của Luis de Narváez viết cho đàn vihuela(tiền thân của guitar).

Chỉ dẫn về tempo(nhịp độ) đầu tiên trong lịch sử xuất hiện trong tập nhạc cho vihuela của Luis de Milán.

Năm 1525-1526 Giovanni Pierluigi da Palestrina ra đời và sẽ trở thành một trong những nhà soạn nhạc quan trọng  nhất lịch sử với việc đặt nền móng cho nhạc đa âm.

Năm 1550 Andrea Amati chế tác cây  violin đầu tiên.

Cuối thế kỷ 16: Anselm xứ Flandres  thêm âm  Si trên âm La.

Khoảng năm 1575-1625: xuất hiện ca sĩ castrato(ca sĩ hoạn)

Thế kỷ 17 xuất hiện thể loại sonata và concerto.

Năm 1598 công diễn vở opera đầu tiên trong lịch sử - vở Dafne của Jacopo Peri(1561-1633)

Năm 1609 ra mắt vở opera L’Orfeo của Claudio Monteverdi. Nhiều người  cho rằng vở L’Orfeo hoàn chỉnh hơn vở Dafne nên vẫn muốn ghi nhận L’Orfeo là vở opera đầu tiên.

C Monteverdi cũng  sáng tác overture cho opera đầu tiên và oratorio thế tục đầu tiên.

Năm 1637 khánh thành nhà hát opera công cộng đầu tiên San Cassiano ở Venice.

Năm 1653 Arcangelo Corelli ra đời sẽ là người phát triển thể loại concerto grosso là tiền thân của concerto hiện đại.

Năm 1673: Giovanni Maria Bononcini  đổi tên âm Ut thành Do

Năm 1678 Antonio Vivaldi ra đời.

Năm 1683 Jean-Philippe Rameau ra đời và sẽ xây dựng nền móng quan trọng về lý thuyết sáng tác.

Năm 1685: G F Handel, J S Bach và D Scarlatti ra đời.

.Thế kỷ 18

Năm 1700 xuất hiện những cây đàn piano đầu tiên do Bartolomeo Cristofori chế tác.

Giovanni Battista Sammartini ra đời và sẽ là một trong những nhà soạn nhạc viết giao hưởng đầu tiên.

Năm 1717 Johann Stamitz ra đời và sẽ sáng lập ra Trường phái Manheim và sáng tác bản giao hưởng đầu tiên có 4 chương khi thêm chương 3 là Minuet(Menuet).

Năm 1732 Joseph Haydn ra đời và sẽ thành cha đẻ của tứ tấu đàn dây và giao hưởng với hơn 100 bản giao hưởng chất lượng cao.

Năm 1756 W A Mozart ra đời.

Năm 1770 L Van Beethoven ra đời.

Năm 1776 thành lập Hoa Kỳ.

Năm 1781 Immanuel Kant (1724-1804) xuất bản cuốn Kritik der reinen Vernunft  chỉ ra những hạn chế của tri thức dựa trên lý trí.

Năm 1787 Christoph Willibald Gluck ra đời và sẽ tạo ra những thay đổi quan trọng cho nghệ thuật opera.

Năm 1789 Cách mạng tư sản Pháp thành lập nhà nước Cộng hòa.

Năm 1793 Tứ tấu đàn dây đầu tiên ra đời bởi Joseph Haydn.

Năm 1797 Franz Peter Schubert ra đời.

Năm 1803 Hertor Berlioz ra đời sẽ có những đóng góp quan trọng cho dàn nhạc.

Năm 1809  L Van Beethoven viết piano concerto số 5, concerto đầu tiên có cadenza do chính tác giả viết.

Năm 1810 Frederic Chopin ra đời sẽ nâng cây piano lên tầm cao mới.

Năm 1811 Franz Liszt ra đời sẽ viết bản giao hưởng thơ đầu tiên và là người đầu tiên đưa ra khái niệm recital(độc diễn) rồi thực hiện nó và trở thành siêu sao âm nhạc đầu tiên.

Năm 1816 liên ca khúc đầu tiên ra đời - Gửi người Yêu phương xa của L Van Beethoven.

Năm 1813 Richard Wagner ra đời và sẽ làm thay đổi diện mạo của nghệ thuật opera.

Năm 1824 công diễn bản giao hưởng đầu tiên có hợp xướng - Giao hưởng số 9 của L Van Beethoven.

Năm 1827 F Schubert viết liên ca khúc Winterreise(Con đường mùa Đông) - theo một số người là tuyên ngôn của trào lưu Lãng mạn trong âm nhạc.

Năm 1833 Johannes Brahms ra đời sẽ viết ra những tuyệt phẩm và  tạo ra một “cuộc chiến” giữa các nhà soạn nhạc lãng mạn.

Năm 1838 tàu Sirius là  khách vượt đại dương đầu tiên.

Năm 1862 Claude Debussy ra đời sẽ tạo ra phong cách Ấn tượng trong âm nhạc

Năm 1874 Arnold Schoenberg ra đời sẽ đưa ra lý thuyết sáng tác mới.

Năm 1878 Thomas Edison phát minh ra công nghệ thu âm.

Năm 1886 Karl Benz phát minh ra ô tô.

Năm 1887 ngày 8/11 Emil Berliner được cấp bằng phát minh cho phát minh máy quay đĩa.

Năm 1903 anh em nhà Wright bay thử nghiệm thành công thiết bị bay Wright Flyer.

Năm 1936 chương trình truyền hình công cộng đầu tiên hoạt động ở London.

Năm 1965 hệ thống ăng ten phát sóng FM đầu tiên được xây dựng trên tòa nhà Empire State ở New York cho phép các đài phát thanh FM tư nhân phát sóng đến nhiều máy thu.

Năm 1980 đĩa CD ra đời.

Năm 1990 Internet thành mạng toàn cầu.

 

10/5/2024

Trịnh Minh Cường