VÌ SAO TRÁI ĐẤT KHÔNG CÓ TRONG TỔ KHÚC CÁC HÀNH TINH CỦA HOLST?

Các Hành tinh - The Planets  là tác phẩm nổi tiếng và được yêu thích nhất của Gustav Holst. Đó  là một cuộc khám phá bằng âm nhạc về các hành tinh tạo nên hệ mặt trời của chúng ta. Nhà soạn nhạc người Anh tuyệt vời đã gán các ký tự và phụ đề cho mỗi chương tùy theo ý nghĩa chiêm tinh của chúng.

Tổ khúc Các Hành tinh gồm 7 chương:

1. Mars, the Bringer of War( Hỏa tinh- Người mang đến Chiến tranh)

2. Venus, the Bringer of Peace(Kim Tinh, Người Mang Lại Hòa Bình)

3. Mercury, the Winged Messenger(Thủy Tinh, Sứ giả có cánh)

4. Jupiter, the Bringer of Jollity(Mộc Tinh, Người đem Niềm Vui)

5. Saturn, the Bringer of Old Age(Thổ Tinh, Người đem Tuổi Già)

6. Uranus, the Magician(Thiên Vương Tinh, Nhà Ảo thuật)

7. Neptune, the Mystic(Hải vương Tinh, Người Bí ẩn)

https://open.spotify.com/album/4v0Xyz0LVToUsSTGdsvKSK?si=9ZEkI9oBTQGp5dmHlRcGBA

 

Nổi tiếng nhất là 'Hỏa Tinh, Người đem Chiến tranh', với tiếng trống lẫy quân nhạc không ngừng nghỉ và những hợp âm kèn đồng mạnh mẽ, đáng sợ, và 'Mộc Tinh, Người đem Niểm Vui', về sau sẽ được đưa vào bản tụng ca oai nghiêm ‘I Vow to Thee, My Country’(Ta Thề Với Ngươi, Đất Nước Của Ta).

Vào thời điểm từ năm 1914 đến năm 1917 khi Holst đang viết tổ khúc cho dàn nhạc của mình,  Hải Vương Tinh là hành tinh xa nhất được phát hiện trong Hệ Mặt trời và có rất ít thông tin về nó. Vì lý do này mà Holst đã đặt tên cho nó là 'Người Bí ẩn' và kết thúc bản nhạc bằng một hợp xướng nữ không lời ở hậu trường, dần dần chìm vào im lặng, khi phạm vi hành tinh của Holst trôi dạt vào vũ trụ bí ẩn bên ngoài...

Nhưng khoan đã nào, Trái đất đâu nhỉ?

Những độc giả tinh ý có thể nhận ra ngay Các Hành tinh của Holst có bảy chương ứng với bảy hành tinh - nhưng chẳng phải có tám hành tinh trong hệ mặt trời của chúng ta sao? Quả thực đúng là có tám đấy, nhưng Holst có một lý do vô cùng đơn giản nhưng hợp lý để bỏ qua một.

Trước tiên cần nắm bắt  một số bối cảnh quan trọng. Holst có tiếng là người say mê với nhiều chủ đề khác nhau đã truyền cảm hứng cho các sáng tác của mình, trước tiên là tiếng Phạn và sau đó là các vì sao. Ý tưởng sáng tác ban đầu đến với nhà soạn nhạc khi đang đi nghỉ ở Tây Ban Nha cùng đồng nghiệp  Arnold Bax cùng anh trai Clifford. Cả ba chuyển sang chủ đề chiêm tinh và rõ ràng Holst rất say mê. Sau khi về Anh không lâu, ông đã viết cho một người bạn: “Tôi chỉ nghiên cứu những thứ gợi ý đến âm nhạc đối với tôi… và tôi đã nghiên cứu khá kỹ về chiêm tinh học”.

Vì thế, nếu chiêm tinh học là nền tảng chính cho Các Hành tinh thì việc không có Trái đất hoàn toàn hợp lý – Trái đất không hề liên quan gì đến chiêm tinh học hay tử vi, vì toàn bộ nghiên cứu về chiêm tinh học đều dựa trên vị trí của các hành tinh khác trong mối quan hệ với Trái đất.

Nhưng Các Hành tinh có thực sự về chiêm tinh học không?

Có thể cho rằng: không. Đó có thể là nguồn cảm hứng ban đầu của Holst và thực sự là ý định của ông. Nhưng thực tế, các đặc điểm của tác phẩm liên quan đến thần thoại cổ đại nhiều hơn cung hoàng đạo. Các tiêu đề ông dành cho Thủy Tinh (“Sứ giả có cánh”) và Hải Vương Tinh (“Người thần bí”) dường như được lấy từ một cuốn sách của Alan Leo, người được mệnh danh là “cha đẻ của chiêm tinh học hiện đại”. Nhưng đối với những hành tinh còn lại, có thể đó là quyền tự do của Holst.

Nhiều bản nhạc hành tinh có nhiều thuộc tính chung với các vị thần La Mã hơn là ý nghĩa chiêm tinh và không rõ Thổ Tinh đã làm gì để phải mang tiêu đề  'Người đem Tuổi Già', chắc hẳn nó đã khiến Holst thực sự khó chịu.  Trong tiểu sử về nhà soạn nhạc, Michael Short nhấn mạnh rằng trước hết âm nhạc đến với Holst. Nhà soạn nhạc đã sắp xếp lại hệ mặt trời theo đúng nghĩa đen - ít nhất là về mặt âm nhạc - để phù hợp hơn với sức tưởng trượng nghệ thuật của mình.

Có nên hỏi về Diêm Vương Tinh không...?

Diêm Vương Tinh được phát hiện vào năm 1930, chỉ bốn năm trước khi Holst qua đời. Holst vẫn còn hoạt động tích cực với tư cách là một nhà soạn nhạc, và vào thời điểm đó người ta hỏi liệu ông có dự định viết chương thứ tám hay không?

Tất nhiên, đây là trước khi Sao Diêm Vương bị rơi vào trạng thái hành tinh lùn.

Than ôi, Holst không mấy quan tâm đến việc mở rộng Tổ khúc của mình. Ông hơi khó chịu vì sự nổi tiếng của Các Hành tinh đã làm lu mờ một số tác phẩm khác của mình. Theo quan điểm của ông, thế giới càng chuyển động nhanh thì càng tốt.

17/12/2023

Trịnh Minh Cường dịch từ Classic FM