Ai cũng có một công việc để làm, có thể do chúng ta chọn hoặc có thể được nghề chọn. Tuy nhiên ngoài công việc đó, chúng ta có thể có niềm đam mê và đam mê đó có thể trở thành một công việc tay trái. Trong lĩnh vực đó lại xuất hiện những tay nghiệp dư. Nhưng điều đáng nói là đôi khi trình độ của những tay nghiệp dư này lại tương đương chuyên nghiệp nếu xét trên thành quả của họ. Trong lịch sử âm nhạc đã có không ít những nhạc sĩ nghiệp dư đã thành danh, thậm chí lưu danh cùng thời gian. Trong những giai đoạn lịch sử âm nhạc là một món ăn tinh thần còn dành cho giới vua chúa quý tộc thì việc có những người trong giới đó thành nhạc sĩ nghiệp dư là điều dễ hiểu. Họ học chơi nhạc và sáng tác nhạc từ những nhạc sĩ chuyên nghiệp vốn là thần dân, gia nhân của họ. Và điều điều đáng nói là sáng tác của họ vẫn còn tồn tại đến giờ, thậm chí một số sáng tác còn được ghi âm và phát hành. Tuy rằng những sáng tác đó không thực sự nổi bật so với những sáng tác của những nhà soạn nhạc chuyên nghiệp cùng thời, nhưng đó vẫn là những thành quả đáng ghi nhận so với thân thế của tác giả. Xin được giới thiệu ba nhà soạn nhạc như vậy.
1. Frederick II hay Frederick Đại đế(1712-1786)
Ông là vua nước Phổ từ năm 1740. Ông nổi tiếng với những thắng lợi trong các cuộc chiến Silesia với Áo để giành quyền kiểm soát vùng trung Âu và phân chia lại Ba lan với Nga. Ông rất say mê triết học và nghệ thuật và là nhà bảo trợ nghệ thuật lớn. Ngoài viết sách về triết học, lịch sử, quân sự, ông còn sáng tác nhạc và âm nhạc của ông vẫn tồn tại đến ngày nay. Các nhạc sĩ cung đình nhận được sự hỗ trợ của ông gồm C. P. E. Bach, Carl Heinrich Graun và Franz Benda. Năm 1747 sau cuộc gặp với Frederick tại Potsdam, J. S. Bach đã viết tác phẩm nổi tiếng Lễ vật Âm nhạc dựa trên một chủ đề của Frederick viết để tặng nhà vua. Frederick là một nghệ sĩ flute và nhà soạn nhạc tài năng. Ông viết 121 bản sonata cho flute và bè trầm liên tục, 4 concerto cho flute và dàn dây, 3 hành khúc quân đội và 7 aria, một gia tài sáng tác lớn. Ngày nay một số sonata kể trên vẫn được trình diễn và ghi âm.
2. Công chúa Phổ Anna Amalia (1723-1787)
Công chúa là em gái của Frederick Đại đế nói trên. Trẻ hơn anh mười một tuổi, công chúa được hưởng lợi từ trung tâm âm nhạc mới mà ông vua có tài âm nhạc mang đến cho cung đình. Công chúa được nhà vua dạy cho những bài học nhạc đầu tiên. Và bà đã thể hiện năng khiếu âm nhạc không thua kém người anh khi biết chơi harpsichord, violin và flute. Năm 1755 bà được phong làm Mẹ bề trên của Quedlinburg. Cương vị này khiến bà trở nên giàu có và độc lập. Quedlinburg là một tu viện hoàng gia và không chịu sự cai quản nào thấp hơn Giáo hoàng. Tu viện này được thành lập vào năm 936, chuyển sang Tin lành vào năm 1539 và bị giải thể vào năm 1802/3 rồi trở thành một cộng đồng thế tục và được sáp nhập vào Vương quốc Phổ. Bà bắt đầu học lý thuyết âm nhạc và sáng tác vào năm 1758 với nhạc sư Johann Philipp Kirnberger, một học trò của J.S. Bach. Giống ông anh mình, bà sáng tác nhạc thính phòng như các sonata cho flute. Nhưng bà lại khác ông anh ở chỗ bà có tinh thần tự phê rất cao khi hủy bỏ phần lớn sáng tác của mình. Sau khi rời khỏi cung đình của Frederick vào năm 1768, C. P. E. Bach đã trao danh hiệu vinh dự Nhà soạn nhạc cung đình cho Anna Amalia. Mối quan tâm của bà đối với âm nhạc tôn giáo, mối quan tâm mà anh trai bà không chia sẻ, có thể đã giúp nuôi dưỡng thể loại oratorio ở Đức.
3. Hoàng thân Johann Ernst xứ Saxe-Weimar (1696 – 1715)
Johann Ernst là con trai út của Công tước Johann Ernst III xứ Sachsen-Weimar. Cung đình Weimar là một trung tâm âm nhạc của nước Đức khi đó. Người chỉ huy các buổi hòa nhạc của cung đình là nhạc sĩ trẻ J.S. Bach phục vụ cung đình từ năm 1714. Năm 1715 Johann Ernst đã qua đời ở tuổi 18. Nhưng trong vài năm trong cuộc đời ngắn ngủi của mình, ông đã sáng tác được 19 concerto và một sonata cho trumpet. Hai trong số 19 concerto đó đã được Bach chuyển soạn cho đàn phím thành công không thua kém các nguyên tác của Bach. Vào thời gian đó, thể loại concerto chỉ phổ biến ở Ý. Các concerto của Ernst và bản chuyển soạn của Bach đã góp phần phổ biến thể loại concerto ở Đức.
9/1/2023
Trịnh Minh Cường
Đăng trên Tạp chí Âm nhạc tháng 3/2023
.
Nhận xét
Đăng nhận xét