Sở hữu một khả năng kỹ thuật thần bí, nhưng Alesix Weissenberg lại bị chỉ trích cung cách diễn tấu lạnh lùng và thiếu tình cảm. Ngồi nghiêm nghị bên phím đàn, ông hầu như không nhướn mày, cười tủm hoặc đung đưa theo gió, và ông không bao giờ làm các động tác tay quá xúc động hoặc cường điệu; động tác của ông chỉ đơn giản là bắt tay vào công việc kinh doanh. Trong một số trường hợp, những màn trình diễn của ông được gọi là “khoa học lạnh lùng” và một nhà phê bình đã viết, “nhạc Bach của Weissenberg là một bài hướng dẫn giải phẫu do một bậc thầy tiến hành - một cuộc mổ xẻ xuất sắc phần da thịt lạnh lẽo, xám xịt, lấp lánh, từ đó mọi dấu vết của dòng máu sống động đều bị ép kiệt không còn một giọt.” Weissenberg sẽ không có những điều này và giải thích trong một cuộc phỏng vấn, “Bạn không thể mất kiểm soát về mặt thể chất và hãy xác định chính xác những gì tay bạn làm. Bạn có thể tưởng tượng một bác sĩ phẫu thuật đang phẫu thuật cho ai đó, ngất xỉu và nhìn lên trần nhà và rất phấn khích về điều đó không? Bệnh nhân sẽ chết. Đó cũng là điều xảy ra trong âm nhạc. Bệnh nhân chết vì có quá nhiều thứ đang diễn ra bên cạnh hoạt động thực tại.”
Người viết
bài đang nghe album ông chơi Bach và thấy những nhận xét trên khá bất công vì
tôi thấy ông chơi Bach tuyệt vời. Với một số thính giả mê nhạc Bach, có tôi
trong đó, lại muốn được thưởng thức nhạc
Bach được diễn tấu theo cách lý trí kiểm soát tình cảm, một phong cách khó phân
biệt với với lạnh lùng. Album đó đây: https://open.spotify.com/album/3Xi6bfhwcbiQ0vOr3lnxqp?si=2UCup9J1SDyCo0zqM92R5w
Từ chỉ
trích trên tôi đoán ông chơi Scarlatti sẽ hay tuyệt vời. Và đúng như thế thật: https://open.spotify.com/album/74Hx1hDIhyZetOFNhLUbwD?si=i3dDWOYKT4uRrsTBbZE3xg
Ngoài
phong thái lạnh lùng trên sân khấu và bị cho là thiếu nhạy cảm, những màn trình
diễn gây kích thích và hấp dẫn của Weissenberg đã bộc lộ trí thông minh âm nhạc
sắc bén được áp dụng trên một phổ nhạc mục ấn tượng. Herbert von Karajan cho rằng
“với cá tính và sự sâu sắc vượt trội của mình, Weissenberg là một trong những
nghệ sĩ chủ chốt của thế kỷ 20”.
Sinh ngày
26 tháng 7 năm 1929 ở Sofia, Bulgaria, Weissenberg được học những bài đầu tiên
từ mẹ trước khi học piano và sáng tác khi mới 5 tuổi với Pancho Vladigerov.
Trong hồi ký của mình, Weissenberg viết: “Ông ấy là một người thầy có trực
giác, linh hoạt, chứ không phải là một nhà sư phạm ngăn nắp, và chúng tôi, những
học trò của ông, đã sớm nhận thức được về tính khí như một công cụ hơn là một
gia vị.” Weissenberg đã có buổi độc diễn đầu tiên khi lên 10 với các tác phẩm của
Bach, Schumann, Beethoven và Vladigerov. Ở phần encore(chơi thêm tặng thính giả),
cậu đã chơi “một bản Etude của chính mình giọng Sol trưởng mà tôi đã chuyển soạn
vào phút cuối sang giọng Mi giáng trưởng vì nghe có vẻ hay hơn.”Trong suốt sự
nghiệp của mình, Weissenberg tiếp tục thể hiện mối quan tâm lớn đến sáng tác và
bắt đầu từ giữa những năm 40, nhạc jazz đã trở thành một yếu tố cơ bản trong
các tác phẩm của chính ông.
Khi còn
nhỏ, Weissenberg đã bị tác động nặng nề từ những sự kiện đau thương trong Thế
chiến thứ hai. Sinh ra trong một gia đình Do Thái và nhận thức được những mối
nguy hiểm mà người Do Thái phải đối mặt ở Đông Âu, ông và bà mẹ đã cố gắng trốn
khỏi Bulgaria do Đức chiếm đóng để sang Thổ Nhĩ Kỳ. Tuy nhiên, họ đã bị bắt và
bị giam trong trại tạm giam ở biên giới với Thổ Nhĩ Kỳ. Và điểm đến cuối cùng của
tất cả người Do Thái trong các trại giam đều là các lò thiêu. Về sau
Weissenberg kể lại rằng cây đàn accordion do người dì tặng đã cứu mạng ông. “Một
lính gác người Đức yêu âm nhạc đã cho phép cậu bé chơi Schubert vào mỗi buổi
chiều và cuối cùng đưa Weissenbergs lên chuyến tàu đi Istanbul, ném chiếc đàn
accordion qua cửa sổ toa của họ khi tàu khởi hành.” Cuối cùng họ cũng đến được
Palestine và Weissenberg tiếp tục việc học của mình tại Học viện Âm nhạc
Jerusalem. Ông nhanh chóng ra mắt buổi hòa nhạc đầu tiên cùng dàn nhạc. Sau khi
chiến tranh kết thúc, ông bắt đầu chuyến lưu diễn lớn ở Nam Phi.
Năm 1946,
với hai lá thư giới thiệu trong túi - một cho Artur Schnabel và một cho
Vladimir Horowitz -Weissenberg vượt đại dương sang Hoa Kỳ . Theo Weissenberg,
những lá thư giới thiệu “đã cho tôi lời khuyên như nhau. Sự dạy dỗ đầy cảm hứng,
năng lực âm nhạc tạo ảnh hưởng và sự nhiệt tình của Vladigerov trong những năm ở
Sofia đã chuẩn bị cho tôi về piano theo truyền thống sư phạm tốt nhất. Điều tôi
cần gấp là kiến thức rộng hơn, nhiều thông tin văn hóa hơn, cũng có thể là trải
nghiệm ở trường chứ không phải các buổi học riêng, một hoặc hai cuộc thi, tại sao không nhỉ? Ngoài sự
kiên trì và nghe nhạc càng nhiều càng tốt.” Ông theo học Schnabel và Landowska,
đồng thời tham gia phòng thu piano của Olga Samaroff và Rosina Lhévinne, học với
nhà soạn nhạc Vincent Persichetti tại Trường Âm nhạc Juilliard. Năm 1947, ông
giành chiến thắng trong Cuộc thi Leventritt và Cuộc thi Tuổi trẻ Philadelphia
và sự nghiệp tiến triển. Trong hơn mười năm, Weissenberg đã thành một phần của sinh hoạt biểu diễn điêu luyện ở các thành phố
lớn với những dàn nhạc nổi tiếng cùng các nhạc trưởng xuất sắc. Tuy nhiên, khi
chuyển đến Paris vào năm 1956, ông đã phải nghỉ công diễn một thời gian dài.
Weissenberg giải thích: “Là một nghệ sĩ trẻ, tôi học các tác phẩm mới rất nhanh
và chơi chúng quá sớm. Trong 10 năm, tôi đã đạt đến điểm mà toàn bộ nhạc mục của
tôi sẽ bị cường điệu và thiếu nghiên cứu.
Tôi không muốn ở tuổi 50 mà mình vẫn là một pianist có triển vọng.” Weissenberg
tái xuất thành công vào những năm 1960 và sau đó suy ngẫm về “nhiều khát khao
và phần thưởng khi học nghề; những nghi ngờ và niềm vui do sự căng thẳng không
thể tránh khỏi giữa sự thôi thúc bản năng và kỹ thuật biểu diễn; trách nhiệm cá
nhân to lớn xuất phát từ kỹ năng kỹ thuật và sự thể hiện sáng tạo… và trên hết
là những khoảnh khắc vô cùng hấp dẫn khi diễn ra sự giao tiếp, sự tương tác kỳ
diệu giữa khán giả và nghệ sĩ, giữa chỉ huy và nghệ sĩ độc tấu, giữa hai tâm hồn
nhạy cảm.” Lối chơi của ông có lúc sấm sét, hung hãn và đầy thể lực, nhưng cũng
có thể nên thơ, dịu dàng và nồng nàn. Dù yêu hay ghét ông, Weissenberg vẫn là một
thế lực piano đáng kể.
Weissenberg
còn là một cây bút biếm họa và minh họa xuất sắc với những bức tranh ghép tuyệt
vời, chủ yếu liên quan đến sự nghiệp chuyên nghiệp sâu rộng của mình. Những bức
tranh ghép này được trưng bày tại Sala Bulgaria của Sofia: https://alexisweissenbergarchive.com/collages/
Di sản thu
âm của ông gồm một nhạc mục khổng lồ. Tuy chủ yếu từ thời Lãng mạn, nhưng cũng trải
dài từ Bach và Scarlatti đến Prokofiev, Ravel và Stravinsky. Ông cũng yêu thích giảng dạy và tổ chức các lớp
master class trên khắp thế giới. Năm 1993, ông thành lập Alexis Weissenberg
Piano Master Class ở Engelberg, Thụy Sĩ, nơi ông dạy nhiều nghệ sĩ piano trẻ
thuộc thế hệ mới như Kirill Gerstein, Simon Mulligan, Ivan Moravec, Mehmet
Okonsar, …
Alexis
Weissenberg qua đời ở Lugano, Thụy Sĩ vào ngày 8 tháng 1 năm 2012.
Các album
của ông: https://open.spotify.com/artist/2fxWL96h0S44PhEa9e6mtm?si=yyWB8TmlShKkotyxMSZcNA
9/1/2024
Trịnh
Minh Cường tổng hợp từ internet
Nhận xét
Đăng nhận xét