Biến khúc(variation) là một thể loại được sáng tác bằng thủ pháp biến tấu trên chủ đề(theme): trên giai điệu của một chủ đề người ta viết thành một giai điệu khác nhưng nghe na ná như chủ đề, nôm na là chủ đề được chế thành giai điệu khác đi ít nhiều nhưng vẫn giữ được các nét chính của chủ đề và thính giả có thể nhận ra. Biến tấu đơn giản nhất là thay đổi âm vực của chủ đề: nếu chủ đề được đưa ra ở một cao độ thì biến tấu sẽ trình bày nó ở bè giọng cao hơn hoặc thấp hơn. Đơn giản không kém là biến tấu bằng cách nhân đôi hoặc nhân ba mỗi âm của chủ đề: ví dụ chủ đề là A B C G D F E thì biến tấu có thể là AA BB CC GG DD FF EE hoặc AAA BBB CCC GGG DDD FFF EEE, phức tạp thêm chút nữa sẽ có dạng Ax Bx Cy Gy Dz Fz Ek …. Khi nghệ sĩ chơi các biến khúc chúng ta có thể hát chủ đề hòa theo cùng, tức là chủ đề có thể song tấu cùng các biến khúc. Vì các biến khúc không chỉ dựa trên giai điệu mà dựa trên cả hòa âm của chủ đề. Lịch sử âm nhạc ghi nhận tập biến khúc đầu tiên trong lịch sử...