SỰ RA ĐỜI CỦA SAXOPHONE
Adolphe Sax sinh ra ở Dinant(Bỉ) vào ngày 6 tháng 11 năm
1814 và là con cả của Charles-Joseph Sax (1791-1865), nhà chế tác nhạc cụ sở hữu
một nhà máy sản xuất nhạc cụ hơi ở Brussels. Ông đã có những thí nghiệm đầu
tiên với kèn clarinet khi phát triển một hệ thống 24 van mới rồi đem trình diễn
tại Triển lãm Công nghiệp năm 1835 ở Brussels và sau đó ông đã được cấp bằng
sáng chế. Adolphe Sax cũng có ý tưởng cho một loạt nhạc cụ mới. Tại cuộc triển
lãm năm 1840, ông đã giới thiệu 9 phát minh trong đó có một đàn organ, phương
pháp lên dây đàn piano và màn phản xạ âm thanh. Tại Triển lãm Công nghiệp năm
1841 ở Brussels, Adolphe Sax đã trình diễn lần đầu tiên một trong những phát
minh của chính mình: kèn saxophone. Trung tướng Bá tước De Rumigny muốn Adolphe
Sax cung cấp cho quân đội Pháp những nhạc cụ tốt hơn. Adolphe Sax đã nhanh
chóng quyết định chuyển đến Paris, lúc đó là thủ đô âm nhạc của Châu Âu.
Khi Adolphe Sax đến Paris, ông phải sống trong một nhà kho
và vay tiền để thành lập công ty riêng. Vận may của ông đã đến khi Fromental
Halévy giới thiệu anh với Hector Berlioz, nhà soạn nhạc gây tranh cãi nhất ở
Pháp và cũng là một nhà phê bình âm nhạc có ảnh hưởng. Hector Berlioz đã viết một
bài phê bình có lợi cho cây kèn saxophone baritone(sax giọng nam trung) trên một
tạp chí quan trọng. Sau đó, ông cũng tiếp tục khen ngợi các nhạc cụ của Sax.
Adolphe Sax bắt đầu sản xuất nhạc cụ của mình ở 7 định dạng, từ giọng nữ cao đến
giọng trầm. Không lâu sau đó, các nhà soạn nhạc bắt đầu dành bè cho những nhạc
cụ mới này trong dàn nhạc của các vở opera. năm 1846 Adolphe Sax đã được cấp bằng
sáng chế cho cây kèn saxophone của mình. Ông đã được trao huy chương vàng tại
Triển lãm Công nghiệp Paris năm 1849 và xưởng của ông đã bán được khoảng 20.000
nhạc cụ từ năm 1843 đến năm 1860. Nhưng sự kém cỏi của Adolphe Sax trong quản
lý tài chính đã làm ông phá sản ba lần vào các năm 1852, 1873 và 1877. Chính
hoàng đế Napoléon III, một người hâm mộ kèn saxophone, đã ngăn chặn vụ phá sản
thứ tư. Adolphe Sax vẫn tiếp tục cải tiến nhạc cụ của mình và giảng dạy tại Nhạc
viện Paris từ năm 1858 đến năm 1870.
Ngay trước khi qua đời vào ngày 7 tháng 2 năm 1894 ở tuổi
79, Adolphe Sax đã buồn vì tác phẩm của đời mình đã vô ích vì saxophone nhưng
không đủ sức để chiếm một chỗ đứng trong âm nhạc cổ điển mà chỉ thành công trong
các ban nhạc nhẹ. Nhưng ông không thể biết rằng đầu thế kỷ mới tác phẩm của
mình sẽ vượt đại dương đến Hoa Kỳ do cuộc chiến tranh Mỹ-Tây Ban Nha và sẽ trở
thành một biểu tượng của nhạc jazz, đặc sản của âm nhạc Mỹ, rồi cùng dòng nhạc
đó chinh phục cả thế giới.
6/11/2023
Nhân ngày sinh của A Sax.
Trịnh Minh Cường dịch
VÌ SAO
KÈN SAXOPHONE KHÔNG CÓ MẶT TRONG DÀN NHẠC GIAO HƯỞNG?
Kèn
saxophone có thể có giai điệu đẹp như violin hay clarinet - nhưng giới nhạc cổ
điển không phải lúc nào cũng đồng cảm với nhạc cụ này. Chúng tôi đã hỏi nghệ sĩ
saxophone Jess Gillam giải thích vì sao vậy?
Jess
Gillam là một nghệ sĩ saxophone 20 tuổi nhưng gần đây đã nhận được giải thưởng
Sound of Classical Award tại lễ trao gải Classic BRITs 2018. Cô ấy đây, đang chơi ‘Pequeña Czarda’ của
Pedro Iturralde với rất nhiều cá tính và nhạc tính đáng kinh ngạc.
Saxophone
ra đời khi nào?
Jess giải
thích: “Kèn saxophone được phát minh muộn hơn nhiều so với violin, piano hoặc
các nhạc cụ cổ điển truyền thống khác. Ban đầu nó được thiết kế để sử dụng
trong các ban quân nhạc nên nó nó thành một nhạc cụ ồn ào ngoài trời. “Rồi nó
được các nhạc sĩ jazz chấp nhận. Vì vậy, đó là lý do tại sao mọi người liên tưởng
nó với nhạc jazz, vì đó là nơi nó lớn lên và có lịch sử cũng như cội nguồn của
nó.”
Sau đó, giới nhạc cổ điển đã chấp
nhận nó. Các nhà soạn nhạc cổ điển như Mussorgsky bắt đầu phối cho saxophone trong
nhạc mục dành cho dàn nhạc, ví dụ: 'The Old Castle' sử dụng saxophone alto.(Cô ấy
nhầm, Mussorgsky viết tác phẩm này cho piano, dùng sax là người chuyển soạn, có
lẽ là M Ravel-ND)
Berlioz
nói về nhạc cụ này: “Nó than khóc, thở dài và mơ. Nó có cường độ mạnh dần và có
thể giảm dần cho đến khi chỉ còn là tiếng vọng của tiếng vọng. Tôi biết không
có nhạc cụ nào khác có khả năng đặc biệt này để vượt ra ngoài giới hạn của âm
thanh có thể nghe được.”
Jess nói:
“Nhưng nó vẫn không được sử dụng rộng rãi [trong nhạc mục của dàn nhạc]”. “Một
số người coi nó như một nhạc cụ của người ngoài cuộc, vì nó có lịch sử gắn liền
với thế giới nhạc jazz. Tôi không nghĩ đó là điều chúng ta nên cố quên, vì đó
là nơi nó đã lớn lên. Đó là thứ có thể thay đổi và chúng ta có thể thấy nhiều
kèn saxophone chơi nhạc cổ điển hơn.”
Cô có thấy mình là người thiên vị
saxophone không?
"Chắc
chắn rồi. Tôi rất yêu saxophone và tôi muốn ngày càng nhiều người có thể nhận
ra nó linh hoạt thế nào. Mọi người thường liên tưởng nó với nhạc jazz hoặc pop,
thậm chí họ không nghĩ đến nó có khả năng trở thành một nhạc cụ thực sự du
dương, đẹp đẽ và ca hát hay. Tôi nghĩ nó xứng đáng có một vị trí trong âm nhạc
cổ điển.”
Cô cảm thấy thế nào khi trở thành
một trong những nghệ sĩ saxophone duy nhất trong ngành công nghiệp âm nhạc cổ
điển?
“Điều này
hơi kỳ quặc – nhưng theo một cách nào đó tôi cảm thấy vinh dự. Điều tôi yêu
thích kèn saxophone là không có con đường sự nghiệp cố định nào mà bạn phải
theo đuổi. Mọi thứ đều khá mới mẻ: âm nhạc mới và tại mỗi buổi hòa nhạc bạn
tham gia, thường là lần đầu tiên một nghệ sĩ saxophone có mặt ở đó.”
20/5/2024
Trịnh Minh Cường dịch từ Classicfm
Nhận xét
Đăng nhận xét